Vergeefse strijd

Een stukje geschiedenis rond de gemeentelijke herindeling van Bakel, Milheeze, Rips door Piet Keijzers, gemeentesecretaris.

Toen ik op 15 september 1987 als secretaris in dienst trad van de gemeente Bakel en Milheeze, kon ik niet vermoeden dat een gemeentelijke herindeling per 1 januari 1997 een einde zou maken aan het zelfstandig bestaan van het eeuwenoude en roemrijke Bakel, Milheeze, Rips. De gemeentenaren hebben een felle strijd gestreden om het te voorkomen. Tevergeefs.

De gemeente Bakel en Milheeze heeft de laatste 75 jaren meerdere malen met plannen voor annexatie of grenscorrecties te maken gehad. In de annexatiegolfvan de jaren 1919-1921 adviseerden Gedeputeerde Staten de gemeenteraad samen te gaan met de gemeente Deurne; louter financiële overwegingen lagen daaraan ten grondslag. De bevolking kwam eensgezind hiertegen in het geweer en alles bleef bij het oude. 'Bakel kan de eigen boontjes wel doppen' was de conclusie uit die jaren.

In de jaren 60 stak het annexatiespook opnieuw de kop op. Nu moest Helmond de zekerheid krijgen dat de gemeente ook in de toekomst nog zou kunnen bouwen. Na hevig verzet van de gemeenteraad en vooral de inwoners van Brouwhuis gingen bij wet van 27 september 1967 de dorpsdelen Brouwhuis, Dierdonk, Kruisschot, Scheepstal en Rijpelberg naar Helmond (ca. 1060 ha. en 898 inwoners). Nochtans bleef er - per 1 januari 1968 - een vitale gemeente Bakel en Milheeze ca. over met 6638 ha. en destijds ca. 5.800 inwoners, zo stelde de gemeenteraad destijds bitter maar beslist.

Tot voor kort was Gemert nooit in beeld geweest in verband met wijziging van grenzen of status van Bakel, Milheeze, Rips. Echt verwonderlijk is dat niet, omdat Bakel en Gemert vrijwel niets gemeen hebben. Bevolking en provinciale overheid hebben dat in het verleden kennelijk steeds als een gegeven ervaren.
In dit kader merk ik op, dat van 1326 tot 1794 de gemeente Gemert viel onder de zogenaamde Duitse Orde. Tot de komst van de Franse legers in 1794 nam Gemert een bijzondere positie in tussen de omliggende plaatsen. Het dorp viel niet onder de landsregering en was dus voor de omliggende plaatsen in feite buitenland. Op alle wegen waren draaibomen aangebracht. De "binding" met de buurgemeenten was door deze bijzondere situatie uiteraard zeer mager.

Op 16 juli 1991 echter viel het deelrapport IV van de Commissie Schampers op de deurmat van het Bakelse gemeentehuis. Het stelde voor Bakel, Milheeze, Rips samen te voegen met Gemert. Onmiddellijk begon de strijd voor zelfstandigheid waaraan vrijwel iedereen in de drie kerkdorpen deelnam. Zelfstandig blijven, koste wat kost, was het uitgangspunt. De onafhankelijke ligging tussen de gemeenten Helmond, Deurne en Gemert moest gehandhaafd blijven. 'Goede buren, samenwerking oké. Maar daarbij moet het blijven', was de opvatting. 'Kerngezond en mans genoeg ' werd ieders lijfspreuk.

Op 6 november 1991, tijdens het eerste open overleg met gedeputeerde De Geus, legde een lijvige nota al meteen talloze argumenten op tafel vóór behoud van de zelfstandigheid.

Op 16 mei 1992 werd de heer H. van Beers de nieuwe burgemeester. Met zijn Rosmalense ervaring legde hij al meteen het nodige elan in de strijd. Op 20 oktober 1992 volgde de oprichting van het 'Burgercomité Behoud Zelfstandigheid Bakel, Milheeze en Rips'.
Wim Koenen uit Milheeze werd voorzitter. De eerste activiteit van het comité was de inzameling van 5558 handtekeningen - de gemeente telde toen 7800 inwoners - voor behoud van de zelfstandigheid. De heer De Geus kreeg ze plechtig overhandigd op 6 november 1992.
In mei 1993 volgde Jan Lambregts uit Bakel Wim Koenen op als voorzitter. Op 17 mei nam de gemeenteraad krachtig stelling tegen het voorstel van Gedeputeerde Staten om de gemeente Bakel, Milheeze, Rips samen te voegen met Gemert. Daags daarna hield het Burgercomité de eerste grote volksmanifestatie in sporthal 'De Beek'. Een politiek forum discussieerde onder leiding van Ger Schinck; woord en beeld prezen de zelfstandigheid aan. Op 10 september 1993 verscheen de cd 'Ook muzikaal kerngezond en mans genoeg'. Een video liet zien hoe mooi Bakel, Milheeze en Rips zijn.

De gemeenteraad benadrukte op 17 februari 1994 nog eens het eenstemmige standpunt tegen de door GS voorgestelde samenvoeging. Op 25 februari hield het Burgercomité een tweede grote volksmanifestatie, opnieuw in 'De Beek'. Ingevolge artikel 285 van de Gemeentewet vroeg de gemeenteraad het oordeel van de Minister van Binnenlandse Zaken over de voorgenomen herindelingsplannen van de provincie. De Minister had daarvoor een adviescommissie ingesteld. Deze Commissie Van Splunder kwam op 18 april 1994 bijeen in het provinciehuis te 's-Hertogenbosch. Gedeputeerde De Geus liet hierbij duidelijk het 'roulettespel' zien, op basis waarvan hij dacht dat deze gemeentelijke herindeling gestalte moest krijgen.
Citaat:
- Helmond is te stedelijk;
- Deurne te groot;
- daarom maar naar Gemert, hoewel de affiniteit gering is.
De commissie Van Splunder stemde in met de herindelingsvoorstellen.

Verdere protesten en argumenten verhinderden niet, dat Provinciale Staten op 20 mei 1994 het herindelingsplan Zuidoost-Brabant vaststelden zoals voorgesteld. De fractie van D66 diende tijdens deze vergadering een amendement in om Bakel en Milheeze zelfstandig te laten. Omdat Zuidoost-Brabant onder de Kaderwet Bestuur in Verandering viel, waardoor een aantal essentiële taken toch overgedragen zou worden aan een regionaal bestuur (Samenwerkingsverband Regio Eindhoven/SRE). De gemeenteraad van Bakel, Milheeze, Rips had zich al meermalen uitdrukkelijk uitgesproken voor de vorming van zo 'n 'Stadsprovincie ZuidoostBrabant'.
Het amendement werd verworpen met 58 stemmen tegen en 13 voor (D66, SP, BOF en SGP/RPF/GPV).

Het jaar 1995 stond in het teken van vooral de NIPO-enquête in september. Op 12 oktober was het resultaat onderwerp van weer een extra raadsvergadering. Bij een opkomstpercentage van 77,2 (!) bleek 94% van de bevolking vóór zelfstandigheid. En als herindeling dan toch onontkoombaar zou zijn, wilde 63 van de honderd dorpelingen liever naar Deurne dan naar Gemert; 23% koos voor samengaan met Gemert.

Onder druk van de Wet Algemene Regels Herindeling werd in februari 1996 de samenwerking met Gemert opgestart. Het zogenaamde twee-sporen-beleid deed zijn intrede. Eerste spoor: vechten voor zelfstandigheid. Tweede spoor: samenwerking met Gemert ontplooien.
Door dit twee-sporen-beleid zouden de belangen van de inwoners en het gemeentepersoneel het beste worden behartigd, was de mening van de gemeenteraad in zijn vergadering van 30 januari 1996. Hierna begon het spel in de Tweede Kamer. Met op 22 maart een hoorzitting in Eindhoven door de Vaste Commissie voor Binnenlandse Zaken. Het volledige gemeentebestuur én het Burgercomité waren nadrukkelijk aanwezig. 's Ochtends hadden de kamerleden een bezoek gebracht aan de bedreigde gemeenten. Brieven, bezwaarschriften, lobbies, bezoeken aan Den Haag van het college, wethouders, raadsfracties en individuelen volgden.
Maar op 22, 23 en 29 mei 1996 besloten de politici, dat de gemeente Bakel en Milheeze zou worden opgeheven. De Groep Nijpels had nog een amendement ingediend voor zelfstandigheid. Tweeënvijftig kamerleden bleken niet voldoende gewicht in de schaal te leggen om de plannen gewijzigd te krijgen.
In de Eerste Kamer stelde de VVD-fractie, bij monde van senator Hans Wiegel, voor Bakel en Milheeze zelfstandig te laten. Reden: er waren geen argumenten om de gemeente op te heffen. Dit voorstel werd gesteund door alle politieke fracties behalve die van PvdA en D66. Op 10 september - bij de eindstemming - bleek de VVD 'om'.
Het spel was gespeeld, het doek viel voor Bakel en Milheeze.
Per 1 januari 1997 vormen Bakel, Milheeze, De Rips, Gemert, Elsendorp, Handel en De Mortel één gemeente.

Bij raadsbesluit van 27 maart 1996 had de gemeenteraad van Bakel, Milheeze, Rips al ingestemd met de naamgeving van de - toen nog eventueel - nieuw te vormen gemeente: Gemert-Bakel. De gemeente Gemert nam een gelijkluidend besluit. De Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken, mevrouw Van de Vondervoort, honoreerde deze besluiten, zodat bij het vaststellen van de Wet tot Herindeling de naam Gemert-Bakel werd opgenomen. Tevens besloten beide gemeenteraden om tegelijk met de nieuwe gemeenteraadsverkiezingen een opiniepeiling te houden onder de stemgerechtigde inwoners inzake de definitieve nieuwe naamgeving. De nieuwe gemeenteraad kan dan besluiten tot naamswijziging over te gaan.

Hopelijk is de nieuwe gemeenteraad wijs en blijft de naam van de nieuwe gemeente Gemert-Bakel.

Gemeente Bakel en Milheeze (ca)