De zoektocht naar Johanna Maria van T(h)iel

“Zou jij kunnen uitvlooien wie wie is?”, vroeg Antwerpenaar Thierry van Thiel bij een huwelijksfoto van omstreeks 1910. Hij is onze stamboombeheerder en trof hem aan op MyHeritage, een onlineplatform voor genealogie. De foto was aangehaakt bij de naam Johanna Maria van Thiel, geboren in 1901 en getrouwd met Henrikus Swinkels. Maar wie was zij en is die hele groep haar familie? Leuke vraag! Even puzzelen. Fluitje van een cent, dacht ik. Dat pakte anders uit. Uren mocht ik er zoet mee zijn - het is ook een hobby - vooral door te neuzen en nog eens te spitten in digitale archieven. Met als verrassend resultaat veel informatie over een onbekende tak van onze familie.

De Bakelse tak

De eerste stap in deze zoektocht was makkelijk. De overgrootvader van Johanna Maria was Henricus van Thiel, geboren in 1794 en overleden in 1876. Dat stond erbij en in het grote familieboek¹ uit 2003 vind ik hem snel terug: hij is geboren in Beek en Donk en een jongere broer van onze stamvader Willem van Thiel (1789 - 1840). Henricus, zijn naam wordt ook gespeld als Hendrik of Hendrikus, trouwde in 1849 met Maria Jansen uit Bakel. In oude aktes ook vermeld als Janssen en Janssens.
Hendrik vestigde zieh in Bakel als timmerman, het vak dat zijn oudere broers Joost en Willem in Donk ook uitoefenden. In de eerste genealogie² van onze familie uit 1927 vind ik Hendrik terug als de stamvader van de Bakelsche tak, een onderscheid dat Jac. Heeren maakte. Johanna Maria wordt erin genoemd, maar verdere informatie ontbreekt.

De ontbrekende schakel

Gelukkig is er internet, m’n tweede hulpmiddel. Via de websites van Open Archieven³, historische centra⁴ en het Nederlands Bidprentjesarchief⁵ vind ik aktes van geboorte, doop, huwelijk, overlijden en prentjes. Maar helaas, surfend op de naam Johanna Maria van Thiel uit Bakel kom ik niets over haar te weten. Dat lukt wel via Henrikus/Harrie Swinkels. Van hem vind ik een bidprentje, een geboorteakte en - gelukkig - een akte van zijn huwelijk in 1938 met Johanna Maria van Tiel. Van Tiel! Zönder de letter h! Geen wonder dat ik haar niet kon vinden.

Toch had ik beter kunnen weten. Onze stamvader Willem (1789- 1840) schrijft immers tot 1830 zijn achternaam zo: Van Tiel. Dat Staat in de

aktes en ook in zijn handtekening. In 1830 verändert dat, bij de geboorteaangifte van Josina, zijn 8e kind. Dan heet hij opeens Van Thiel, ook in de handtekening. Hoezo? Waardoor? Door invloed van een ambtenaar? Ik weet het niet. In ieder geval heet onze familietak sindsdien Van Thiel. Met h! En dat gold met terugwerkende kracht voor de eerste 7 kinderen van Willem en Gijsberdina Van Thiel-Duijnhoven, zoals voor de drie latere metaalfabrikanten Piet, Hendrik en Martinus.

In Bakel bleef het van Tiel, al waren er uitzonderingen⁶. Meestal van tijdelijke aard. Want in de ene akte kon het Van Tiel zijn en in een andere Van Thiel. Opmerkelijk in zo’n afwijkend geval was dat de handtekening dan ook met een h geschreven was. Wel in een keurig handschrift, anders dan de onvaste versie in voorgaande aktes. Ik vermoed dat de ambtenaar even geholpen heeft.

Swinkel-van Tiel

Via de geboorteakte van Harrie Swinkels vind ik zijn vader: Adrianus Swinkels, een bierbrouwer in Schijndel. Er gaat een lampje branden. Swinkels en bier. Dus maar eens bladeren door het vuistdikke boek over Bavaria⁷. Raak. Adrianus/Janus groeit met twee broers op in familiebrouwerij De Kerkdijk in Lieshout, waaruit later Bavaria ontstaat, nu Swinkels family Brewers. Na zijn huwelijk met Jans van de Donk verhuist Janus naar Schijndel om daar brouwerij ‘De Zwaan’ te stichten. Via de zoekmachine Google ontdek ik een foto van Harrie met z’n familie en zijn vrouw, die in het bijschrift Sjoke Swinkels-van Tiel heet. Sjoke, Brabants voor ‘ons Joke’, en precies het sleutelwoord dat ik nodig had. Die leidt mij googelend naar een foto van cafe ‘De Gouden Leeuw’ in Bakel, waar Sjoke en Harrie achter de tap staan en naar de huwelijksakte, waarin Sjoke vermeld staat als cafehoudster en Harrie als boekhouder uit Gemert. Zo kom ik in contact met de Heemkundekring Bakel en Milheeze (HkkBM)⁸, die mij voorziet van veel foto’s en informatie.

De Gouden Leeuw kwam rond 1860 in handen van timmerman/aannemer Hendrik van Tiel. Het was een logement/cafe met een soms roemruchte geschiedenis die tot 1620 teruggaat. Wellicht hoorde er ook een kleine winkel bij, want ‘winkelier’ staat er op Hendriks overlijdensakte, evenals op die van zijn vrouw Maria en hun dochter Anna. Zoon Martinus (1822-1883) en kleinzoon Marinus (1860-1937) zetten de exploitatie van De Gouden Leeuw voort naast hun werk als timmerman. Gaandeweg schuift dat op richting ‘horeca’ en na het overlijden van Martinus in 1883 wordt zijn timmerboedel openbaar verkocht (zie de advertentie). 

Grappig is de anekdote dat een ongehuwde dochter van Hendrik rond 1876 een tijdje scharrelde met de immer vrijgezel gebleven en volgens liedjes uit die tijd nogal lichtzinnige burgemeester Van Neerven. Was dat Anna (53) of Elizabeth (48)? Dat zegt het verhaal niet. Wel leverde die verkering voor de burgemeester een deal op met de familie. In de tuin van De Gouden Leeuw, recht tegenover de kerk, mocht hij zijn vurig gewenste nieuwe gemeentehuis bouwen mits de kastelein over de kelder ervan kon beschikken. Zo geschiedde, al haalde de liefde tussen de twee ‘oudere jongeren’ de eindstreep niet.
Helaas ging de sloophamer van de jaren ’70 niet aan Bakel voorbij. Het fraaie gemeentehuis, het naastgelegen klooster en De Gouden Leeuw moesten eraan geloven, waardoor een historisch dorpsaanzicht tot treurnis van velen verdween.

Café Sjoke van Tiel

Als ik goed kijk op de foto met het Sint Willibrordusgilde, zie ik half verscholen achter het vaandel de tekst P.M. van Tiel op het bovenraam van de cafedeur van De Gouden Leeuw. P.M. is Peter Marinus, de kleinzoon van bovengenoemde Hendrik. In de dagelijkse omgang heet hij Marinus. Het gilde had z’n thuishonk in De Gouden Leeuw. Op de foto (± 1920-1925) midden tussen de schutters staat de befaamde dorpsarts/schilder/schrijver Hendrik Wiegersma uit Deurne, hij was beschermheer van het gilde. Een middag in de week hield hij spreekuur in de opkamer van De Gouden Leeuw. Hij kwam vaak te paard en bond hem voor de deur aan een stang rond een boom. Zijn stang, alleen voor hem, anderen duldde hij niet.

Als Nel, de vrouw van Marinus in 1912 overlijdt, is hun jongste dochter Sjoke 11 jaar. Je kunt gerust aannemen dat zij toen al hielp in het cafe, evenals haar twee oudere zussen. Geleidelijk aan neemt Sjoke het stokje over en krijgt De Gouden Leeuw in het dorp de bijnaam Cafe Sjoke van Tiel. Haar vader overlijdt in 1937 en een jaar later trouwt ze met Harrie Swinkels. Sjoke is dan 37, Harrie 33. ‘H. Swinkels v. Tiel restaurant’ verschijnt dan als tekst op het raam boven de deur. Op de muur prijkt het Schild Bondscafe van de ANWB en de herberg van weleer heet nu hotel. Sjoke was een begrip in Bakel. Een van de bomen voor haar cafe fungeerde als mededelingenbord. ‘De geborde linde’ heette die. Iedereen las de briefjes die erop geprikt werden. Was er wat af te handelen, dan deed je dat ‘Bij Sjoke’. De gemeente hield er ook bijeenkomsten, maar vooral zondags na de mis was het erg druk, getuige het volgende citaat uit de Helmondsche Courant van februari 1954.

Borrelen na de Hoogmis

“Onder de Hoogmis werden de stoelen en tafels voor de vaste klanten al klaargezet. De borrelglaasjes met jenever, citroenjenever met of zonder suiker naargelang de gast gewend was of cognac werden ingeschonken en op de tafels of het buffet klaargezet. In de Gouden Leeuw had iedere gast zijn eigen vaste zitplaats. Ook degenen die stonden, hadden een eigen tegel als staanplaats, waar geen ander op ging staan. Na de Hoogmis als de 50 tot 60 gasten, overwegend boeren, binnen waren, werd onderling de stand van zaken besproken, het ging in hoofdzaak over de prijzen van de boterfabriek, melk, eieren of de inkoop van het pakhuis. De gewoonte was, dat er niet gekaart werd. Alleen praten en informeren. Ondertussen had de kastelein het tweede glaasje klaar staan. Zelden werd er meer gedronken. Als er aan een tafel, door overlijden, een plaats kwam te vervallen, werd de stoel van de overledene uit de kring genomen. Na verloop van tijd werd een van de gasten, van wie de kastelein dacht, dat hij goed bij het groepje paste aan de tafel gezet.”

Sjoke verkocht De Gouden Leeuw in 1970 aan de gemeente, waarna het pand gesloopt werd. Zij overleed in 1980 (79 jaar). Tot slot: de aanleiding tot deze zoektocht was een huwelijksfoto op Myheritage. Maar enige relatie met Johanna Maria van T(h)iel heb ik niet kunnen ontdekken.

Arthur van Thiel

1. ‘Genealogie van de familie Van Thiel 1545-2003’, opgesteld door Paul Begheyn SJ in Van Thiel in VijfEeuwen, 2003.
2. De Genealogie der Familie van Thiel, in 1927 opgesteld door Jac. J.M. Heeren, onderscheidt 6 takken: een Beek en Donksche, een Eerste en een Tweede Helmondsche, een Bakelsche, een Gemertsche en een Veghelsche tak Van Thiel.
3.  Open archieven; https://www.openarch.nl/ 
4. Bhic, Brabants Historisch Centrum in Den Bosch en Rhce, Regionaal Historisch Centrum in Eindhoven. 
5. https://bidprentjesarchief.nl/ 
6. Rond 1865 Staat er van Thiel, met h, op 3 geboorteaktes. In latere aktes wordt dat weer van Tiel. Behalve bij 1 vrouw: van geboorte tot huwelijk en overlijden wordt haar naam met een h geschreven.
7. Biografie van een brouwerij en een familie uit Lieshout; Antoon Swinkels en Peter Zwaal; 2008
8. Met dank aan Ben Vereijken, voorzitter van Heemkundekring Bakel en Milheeze.