Welfare - bezigheidstherapie - activiteitenbegeleiding

Ontspanning voor de patiënten werd zowel in het verleden als nu erg belangrijk gevonden. Rust was natuurlijk heel goed voor de tuberculosepatiënten, maar om de hele dag, soms jarenlang, altijd maar rust te moeten houden valt niet mee.

Voor afleiding werd ruimschoots gezorgd. In het hoofdstuk "Leren en Spelen" werd reeds aandacht besteed aan de ontspanning voor de kinderen, die grotendeels werd verzorgd door het onderwijzend personeel. Daarom beperken we ons hier tot de ontspanning voor de volwassenen.

De radio kon op alle zalen worden beluisterd. De programma's hielden de stemming op peil en als er geen interessante programma's waren, dan werden platen gedraaid. Geregeld konden eigen programma's worden beluisterd met hoorspelen, wedstrijden en gezellige spelletjes, verzorgd door personeelsleden. De huisradio zorgde er ook voor dat patiënten die niet bij een gebeurtenis aanwezig konden zijn, via de huisradio toch konden meegenieten.

Helemaal fantastisch was het als een radio-uitzending van de Hilversumse omroepen in het sanatorium werd opgenomen, zoals in de zomer van 1953, toen de KRO een groot tuinfeest organiseerde m.m.v. de "Bietenbouwers" en gepresenteerd door Alex van Wayenburg. In hetzelfde jaar werden ook opnames gemaakt voor het kinderprogramma "de Wigwam" o.l.v. Wim Quint.

Sint Jozefsheil had destijds geen centrale ruimte voor ontspanningsactiviteiten. De grasvelden vóór de paviljoens deden als zodanig dienst. De patiënten werden er, veelal met bed, heengereden. Goed weer was wel een vereiste.

Ontspanning werd ook gevonden in het vertonen van 16 mm films vooral tijdens de wintermaanden: ook buiten op een vóór de afdelingen geplaatst groot projectiescherm. De patiënten volgden de voorstelling vanuit hun bed.
Overigens zaten er in de lighallen aanvankelijk geen ramen, om het genezingsproces door frisse lucht te bevorderen.
In 1953 werd gelukkig al begonnen met het glasdicht maken van deze lighallen en werd ook een begin gemaakt met de aanleg van centrale verwarming. De patiënten lagen aanvankelijk dus bijna buiten, ook 's winters als het vroor. Het water in het glaasje op het nachtkastje was 's morgens dan dik bevroren.

Zang-, dans-, muziek- en toneelvoorstellingen werden veelvuldig in de zomermaanden georganiseerd, zeker toen er nog geen televisie was. De voorstellingen vonden eventueel plaats in een tent die vóór de paviljoens werd opgesteld. Die tent werd ook gebruikt door de rector om in de zomermaanden de H. Mis in de open lucht op te dragen.

Het zou nog tot 1969 duren voor de wachtruimte-kantine "de Wielewaal" in gebruik kon worden genomen. In dit semi-permanente gebouw konden de bezoekers, die al vóór aanvang van de bezoektijd aanwezig waren, verblijven of tijdens de bezoektijd met de lopende en rolstoelpatiënten een kopje koffie drinken.

De Wielewaal was ook erg geschikt voor ontspanningsavonden voor patiënten en personeelsleden. In de Wielewaal is sinds 1979 de afdeling dagbehandeling voor somatisch zieken gevestigd.
De ontspanningsavonden vinden nu plaats in de ontvangsthal van de op hetzelfde terrein gelegen Jan de Witkliniek.

In 1956 schonk de AVRO via de zgn. "aktie Bakhuis" een televisietoestel, waarmee een nieuwe ontspanningsmogelijkheid zijn intrede deed.
In de daaropvolgende jaren zouden geleidelijk meer televisietoestellen worden aangekocht, waardoor op de paviljoens regelmatig televisieavonden konden worden gehouden en voor de kinderen televisiemiddagen.

Het radiogebeuren werd belangrijk geïntensiveerd toen in 1964 werd begonnen met de ziekenomroep - later huisomroep - Radio Bakel. Opgestart door vrijwilligers uit Helmond en in 1970 voortgezet door enkele personeelsleden die - eveneens op vrijwillige basis - in het weekend radio-programma's verzorgden.
Deze programma's werden in de loop der jaren aangepast aan de veelal oudere patiënten en de frequentie van de uitzendingen steeg.
Momenteel verzorgt Radio Bakel dagelijks radio-uitzendingen onder leiding van een audio-visueel medewerker en met hulp van enkele vrijwilligers.

Binnen de huisomroep deed het medium video in 1975 zijn intrede. De aanschaf van videoapparatuur maakte het mogelijk de wereld van buiten naar binnen te halen. Bij het zien van de beelden van de Helmondse Carnavalsoptocht vloeide menige traan bij de veelal uit Helmond komende patiënten. Voor die tijd beschikte de huisomroep over zeer moderne apparatuur die kon worden aangekocht dankzij een legaat van een in Amerika overleden Nederlandse dame.

De welfare-afdeling bracht de patiënten ook de nodige ontspanning. De dames van deze afdeling gaven les aan de volwassen patiënten in leer-, plastic- en rietbewerking en andere vormen van handwerken.

De welfare-afdeling is jarenlang geleid door een aantal dames vrijwilligers. Zij deden dat met veel ambitie en met besteding van veel vrije tijd.
Doel van het welfare werk was: voorkomen dat de patiënten na hun lange rustperiode, eenmaal terug in de maatschappij, gewend zouden zijn niets om handen te hebben. De door de patiënten gemaakte werkstukken werden jaarlijks in Helmond tentoongesteld en verkocht. Van de opbrengst werden steeds weer nieuwe materialen gekocht.

Was deze vorm van ontspanning voor de patiënten meer een bezig zijn om de al eerdergenoemde en ook psychische redenen (afleiding), bij de somatisch langdurig zieken heeft het bezig zijn vaak verbetering van de handicap tot doel. "Gerichte behandeling door bezig zijn": bezigheidstherapie.
Het welfarewerk bij de tuberculosepatiënten geschiedde veelal aan het bed: bezigheidstherapie kan ook centraal plaatsvinden. De patiënten zijn overdag vaak uit bed en kunnen zich lopend, dan wel in een rolstoel verplaatsen naar de afdeling bezigheidstherapie.

De ingebruikname van de nieuwe en ruime afdeling bezigheidstherapie en aangepast voor rolstoelgebruikers in 1969 bood dan ook nieuwe mogelijkheden. Tot 1973 bleef de leiding van deze afdeling in handen van de eerdergenoemde dames vrijwilligers en ging daarna over in professionele handen.

In de daaropvolgende jaren maakten veel patiënten gebruik van de vele mogelijkheden die de nieuwe afdeling bezigheidstherapie bood. De activiteiten beperkten zich niet tot het traditionele handwerken en pitrieten. Langzaam maar zeker kregen het potten bakken, weven, schilderen enz., een steeds groter wordende belangstelling.

Natuurlijk hoeft er op de bezigheidstherapie niet altijd "gewerkt" te worden. De afdeling leent zich ook goed voor ontspanningsactiviteiten als kienen en kaarten.

Ontspanning werd ook gezocht en gevonden in de Tour de France. Vanaf 1959 wordt - op initiatief van een onderwijzer aan de toenmalige sanatoriumschool - voor patiënten en personeel een "pool" georganiseerd. In meer dan 25 jaar is dit gebeuren uitgegroeid tot een ware happening met een ongekende populariteit.

Bakel ligt "beneden de Moerdijk" en dat betekent dat het carnavalsgebeuren onze deur niet geruisloos voorbijgaat, verre van dat! Met veel carnavalsverenigingen is in de loop der jaren een goede relatie ontstaan.

Carnavalsverenigingen houden "zittingsavonden" in de Bakelse verpleeghuizen en daar is onder het genot van een goed glas bier veel leut te beleven. Tijdens de carnavalsdagen is de centrale ruimte in de Jan de Witkliniek het trefpunt voor veel feestneuzen en passerende carnavalsverenigingen. Sinds 1974 hebben de Bakelse verpleeghuizen hun eigen prins "Jan-Jozef".

Tuberculosepatiënten kenden maar een gedachte: snel beter worden en dan naar huis. Voor de huidige patiënten is het verpleeghuis vaak een thuis. Net als iedereen willen deze patiënten weleens van thuis weg: een dagje uit of een weekje op vakantie.
Aanvankelijk waren de mogelijkheden beperkt tot een bootreis met de "Henri Dunant" of een verblijf in de bungalow van het Rode Kruis in Someren. Nu veel bungalow- en recreatieparken toegankelijk zijn gemaakt voor gehandicapten wordt vaak gebruik gemaakt van de vele vakantiemogelijkheden en dagtochten.
Bij thuiskomst wordt dan een gezellig diner geserveerd.

De ontspannings- en recreatie-activiteiten, voorheen georganiseerd door wie er zin in had, zijn nu geïntegreerd in de afdeling activiteitenbegeleiding en ontspanning (voorheen bezigheidstherapie).
Onder verantwoordelijkheid en leiding van het hoofd van deze afdeling bereidt een evenementencommissie, samengesteld uit de verschillende disciplines, de ontspanningsactiviteiten voor.
Vrijwilligers helpen al vele jaren bij de uitvoering. Tegenwoordig zijn zij ook actief op de verpleegafdelingen, in de bibliotheek, de rijdende winkel, tijdens kienmiddagen, enz.

De bossen, waarin de Bakelse verpleeghuizen zijn gelegen, bieden eveneens ontspanningsmogelijkheden. De meeste bospaden zijn verhard en daarom ook toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Vooral met warm weer zoeken veel patiënten en hun familieleden een beschutte plek in het bos, waar het dan goed toeven is. Vaak wordt een plaatsje gezocht in de buurt van een van de in de bossen aangelegde hertenparken.

Sinds enkele jaren hebben de verpleeghuizen in Bakel de beschikking over een visvijver met een voor rolstoelgebruikers aangepaste vissteiger. Als het "goei visweer" is, wordt menig visje gevangen. Je moet dan wel vroeg op je stek zitten, anders is een ander je al voor geweest. Ook veel bezoekers van de patiënten zijn inmiddels fervente vissers geworden. De aangepaste vissteiger kon worden aangelegd dankzij subsidies van een aantal externe organisaties.

Dieren zijn er in de Bakelse verpleeghuizen altijd geweest. Het begon met duiven, geitjes, schapen en konijnen voor de kinderen. Het mondde uit in parken met herten, ganzen, kroonkranen, zwanen, volières met veel soorten vogels en hondjes op de afdelingen in de Jan de Witkliniek.
Over het nut van en het genoegen aan de vrij rondlopende en luidkeels schreeuwende pauwen zijn de meningen verdeeld.

De schapen doen in de kersttijd dienst als levende have bij de grote kerststal die bij toerbeurt op het voorterrein van Sint Jozefsheil en de Jan de Witkliniek staat.