Geschiedenis

Kunst en Vermaak; een terugblik.....

Gedurende 75 jaar Bakels Gemengd Koor "Kunst en Vermaak" is natuurlijk het nodige gebeurd. Dit artikel beoogt niet om tot in de kleinste details een verslag te doen over de geschiedenis en gebeurtenissen, maar de vermeldenswaardige zaken zullen zeker een beeld geven van een deel van 75 jaar Bakels' verenigingsleven-op-niveau! Arrogant? Leest u maar...

Het begin.
In het archief hebben we zowel een 75 jaar oud schoolschriftje als een oud krantenknipsel kunnen achterhalen, waarin valt te lezen, dat "Kunst en Vermaak" op 20 maart 1935 door "meester" W.M. de Vries in café Vermulst opgericht werd. Het koor was niet vanaf de oprichting een gemengde vereniging. Aanvankelijk telde het alleen maar leden van het mannelijk geslacht; "gemengd" was in die dagen taboe!
Er werd gestart met 12 mannen, geformeerd uit leden van de Jonge Boerenstand en 8 mannen, die zich voorlopig aangemeld hadden.
Het oprichtingsbestuur bestond uit de heren G. Nooijen, voorzitter, P.J. Slits, secretaris en A. van Berlo, penningmeester. Directeur (lees: dirigent) werd de heer De Vries.
Het programmaboekje van het in 1935 met Pinksteren door fanfare "St. Cecilia" uit Milheeze georganiseerde muziekfestival vermeldde onder de deelnemende verenigingen: mannenkoor "Kunst en Vermaak": 56 leden. Dit betekende dus niet, dat het Bakels koor zoveel leden telde toen het werd opgericht. Bij dit eerste optreden namelijk kreeg het versterking van een knapenkoor, bestaande uit een dertigtal jongens van de lagere school.

Het eerste succes, nog bescheiden van omvang, werd behaald in 1937 op het zang- en muziekconcours te Heeswijk, waar de jeugdige vereniging een tweede prijs verwierf in de vierde afdeling.
In 1939 werd andermaal aan een concours deelgenomen. Nu in Aarle-Rixtel met een eerste prijs als resultaat. Een jaar later werd het eerste lustrum gevierd met een festival dat reeds de narigheden van het oorlogsgeweld ondervond. Het sluitingsoptreden van het Helmonds Mannenkoor moest zelfs enkele malen onderbroken worden door het lawaai van overvliegende Duuitse bommenwerpers.
Deze lustrumviering betekende meteen een stopzetting van alle activiteiten van het koor, omdat de bezetters "Anschluss" bij de "Kulturkammer" eisten, waartoe men om principiële redenen niet besloot.

Nauwelijks echter was Nederland bevrijd of een herboren "Kunst en Vermaak" trad weer aan!
Het mannenkoor van weleer werd omgezet in een gemengd koor. En dat was niet niks!
Dat deze nieuwe vorm een geweldige ommekeer in het Bakelse dorpsleven betekende, wordt duidelijk als men bedenkt, dat tot vóór de oorlog alle concerten en andere uitvoeringen afzonderlijk gegeven werden voor dames- en voor herenpubliek. En dan plots een plaatselijke vereniging, die in het openbaar optrad in gemengde samenstelling. Directeur De Vries waagde zich hieraan dan ook niet, alvorens hij de zojuist geïnstalleerde pastoor Sanders geraadpleegd had en deze er zijn fiat aan had gegeven.
12 mannen (leden van het oorspronkelijke mannenkoor) en 16 vrouwen telde het "nieuwe" koor.

Op naar de ere-afdeling.
Intens werd weer onder leiding van de heer De Vries gerepeteerd om nog in datzelfde jaar 1945 met Kerstmis een succesvolle uitvoering te geven in samenwerking met de gemengde toneelvereniging "St. Genesius" uit Helmond.
Er werd zelfs "zwarte handel" gedreven in toegangskaartjes...
Hiermee ook werd een bloeiperiode ingeluid, welke "Kunst en Vermaak" uiteindelijk deed belanden in de hogere zangregionen.

Reeds in het begin hiervan ondervond het koor de zeer gewaardeerde medewerking van het gemeentebestuur in de vorm van een gemeentesubsidie van f. 1, per lid. Een subsidie overigens, die zusterverenigingen elders in die dagen (nog) niet ontvingen.

In 1947 nam het koor deel aan een concours in Nuenen, georganiseerd door "Oefening en Volharding". Met 320 punten wist men beslag te leggen op een eerste prijs in de tweede afdeling. In 1948 volgde een tweede prijs op de muziek - en zangwedstrijden van "Geldrops Muziekcorps". Een jaar later leverde het bezoek aan het concours te Vierlingsbeek met 166 punten een eerste prijs in de eerste afdeling op.
In 1950 verzorgde "Kunst en Vermaak" in de rubriek "Musicerende dilettanten" van de KRO een radioconcert, waarover de recensent Ph. Ch. Schut vol lof schreef in het zangersblad "Euphonia" van 29 oktober 1950: "Met een gevarieerd programma, dat in goede, veelzijdige voordracht werd uitgevoerd kwam de gemengde zangvereniging uit Bakel o.l.v. W.M. de Vries heden voor de radio. Dit à capella koor heeft de zuiverheid zeer wel in zijn macht. Het vormt een groep, die in zeer goede eenheid zingt. De teksten zijn matig te verstaan maar de frasering is welverzorgd, de dynamiek is goed geschakeerd en de tempokeuze is juist. Met sobere middelen brengen deze zangers hun programma ten uitvoer; eenvoud is het kenmerk van het ware". Een beoordeling dus om apetrots op te zijn.

De tijd was rijp voor verdere expansie; in 1950 en 1951 werden drie 78-toeren grammofoonplaten opgenomen en uitgebracht. In die tijd zeker geen alledaags gebeuren!

En nog altijd ging het verder.
In 1951 werd in het Gelderse Meteren een eerste prijs gehaald in de afdeling Uitmuntendheid en in 1955 zong het koor zich met 323 punten in Someren-Eind in de Ere-afdeling. De kroon op het werk, de beloning voor het volhardende werk van directeur en leden!
In 1960 was er dan ook alle reden om het zilveren jubileum in het Pinksterweekend groots te vieren, onder andere met een feestconcert in het Muziekhofke en een grootse en drukbezochte receptie in zaal Musis Sacrum, waarbij burgemeester mr. H. Muijser zijn lof uitsprak over het werk van dirigent De Vries en zei, dat hij blij was om namens het gemeentebestuur hulde en waardering te kunnen uiten voor een culturele vereniging als "Kunst en Vermaak", welke gedurende een kwart eeuw zoveel vreugde en plezier voor de Bakelse gemeenschap had gebracht.

Afscheid...
"Kunst en Vermaak" bracht in het dorp bij allerlei gedenkwaardige gebeurtenissen, zoals jubilea en huwelijksfeesten, een serenade. Voor het koor had het zingen bij huwelijken van eigen leden in die jaren een bittere bijsmaak; voor een dameslid dat in het huwelijk trad betekende dit tevens het einde van het lidmaatschap...
Overigens verloor het koor in de naoorlogse jaren minstens 13 leden wegens emigratie!
Het ledental in de jaren '50 bleef overigens vrij stabiel rond de 50 à 60 leden met soms pieken richting 70.

En nog méér...
"HEEL BAKEL OP DE FILM" is de titel van een - met veel foto's verluchtigd - artikel in het Brabants/Limburgs weekblad De Zuid in de uitgave van 25 augustus 1951.

Bakel wordt daarin geschetst als een typisch voorbeeld van een oud Brabants dorp, gelegen aan de rand van de wijde Peel. Een dorp met een lange historie, dat reeds genoemd werd door Romeinse geschiedschrijvers. Een vriendelijk dorp waarvan de bewoners zich in de loop der eeuwen enigszins geïsoleerd hadden ten opzichte van die van de omliggende plaatsen. Totdat in de jaren twintig van de vorige eeuw mensen van buitenaf zich in Bakel vestigden en de inwoners wezen op hun achterstand. Ze werden langzaam maar zeker wakker geschud. De gemeenschapszin groeide, verenigingen kwamen tot nieuw leven, nieuwe verenigingen werden opgericht.

"Eén daarvan" - zo schrijft De Zuid - "was Bakels Gemengd Koor 'Kunst en Vermaak', dat door de heer De Vries in 1935 was opgericht en bloeide op een ongekende wijze en in enkele jaren bekendheid had verworven in alle delen van het land. "
"En" - zo vervolgt de schrijver - "het is dit koor, dat ervoor gezorgd heeft, dat een dezer dagen een grote klankfilm van Bakel werd opgenomen." Hierbij werd echter niet vermeld, dat het aan de Bakelse middenstand en andere begunstigers te danken is geweest, dat er voldoende financiële middelen beschikbaar waren.

De 4 voorstellingen op 11 en 12 november 1951 in het Parochiehuis van deze "Plaatselijke Film" - zoals die geannonceerd werd - waren stuk voor stuk uitverkocht.

De originele filmbanden zijn gedurende vele jaren uit het zicht geraakt. "Men" wist van het bestaan van deze films, maar niet waar ze waren! Na de nodige omzwervingen binnen Bakel - en gelukkig altijd bewaard en bewaakt door mensen die ze koesterden - zijn ze sinds 2002 weer in het bezit gekomen van "Kunst en Vermaak".
Bestuur en leden waren unaniem van mening, dat een dergelijke weergave van Bakels' historie niet opnieuw verloren mocht gaan en daarom heeft het koor in 2003 besloten om de authentieke filmbanden - samen met andere opnames van en over Bakel uit de naoorlogse periode - over te zetten op VHS videoband om zo de beelden uit die vervlogen tijden te behouden en tevens bereikbaar te maken voor de gehele dorpsgemeenschap. Niet alleen voor de mensen die toentertijd - op welke wijze dan ook - hebben meegewerkt aan het tot stand komen van deze films maar zeker óók voor hun nageslacht en voor ieder ander, die in het Bakel van toen geïnteresseerd is.
De in 2003 gekopieerde videbanden zijn destijds in groten getale tegen kostprijs "op de markt" gebracht.

Reisjes
In het begin van de zestiger jaren werden er heel wat uitstapjes en reizen georganiseerd, zowel in binnen- als buitenland. Waarbij één uitstapje naar onze Oosterburen uitliep tot twee uur 's nachts.
Het eerste buitenlandse concert dat door "Kunst en Vermaak" gegeven werd was in 1953 in Antwerpen; bedenk dat België toen nog ècht buitenland was en zo'n reis dus een hele onderneming. En heel wat minder luxe dan tegenwoordig; zelf brood en drinken meenemen....

In 1956 ging het jaarlijkse uitstapje naar Vaals en Valkenburg, waar ook "De Parelvissers" op het programma stond; voor velen de eerste keer in hun leven, dat men naar een opera ging luisteren en kijken.
Al met al werd ook in die jaren heel wat plezier gemaakt en er werd heel wat afgelachen; wat dat betreft is er niets veranderd!
De heer De vries werd intussen een dagje ouder, het animo onder de leden was tanende en het koor verloor geleidelijk wat van haar glans van weleer. Vanaf pakweg 1966 is er in de archieven bitter weinig te vinden en we kunnen stellen, dat het koor een min of meer sluimerend bestaan leidde.

Tot in 1974.

Herwonnen levenskracht
In dat jaar werden de leden bij elkaar getrommeld om een serenade te geven ter gelegenheid van het gouden huwelijksfeest van het echtpaar De Vries. Tenor Henk van de Poel durfde het aan om de muzikale leiding op zich te nemen. En met succes!
Het koor werd nieuw leven ingeblazen en vanaf die tijd ging het weer crescendo met "Kunst en Vermaak". Het werd weer een bloeiende vereniging. Na de nodige repetities, opluisteringen, festivals, serenades en dergelijke besloot het bestuur samen met de dirigent, dat het eigenlijk wel weer eens tijd was om op concours te gaan. Om maar heel voorzichtig te beginnen - het was voor zowel het koor als voor Henk van de Poel immers een soort vuurdoop - werd besloten om in 1978 deel te nemen aan een concours in Boshoven-Weert in de derde afdeling. Tot ieders stomme verbazing werd er een eerste prijs behaald met zelfs 45 punten óver!
De jury gaf dan ook als commentaar, dat "Kunst en Vermaak" gerust in de hogere, tweede afdeling uit had mogen komen.
Gesterkt door deze woorden ging men een jaar later dus maar wéér op concours; dicht bij huis, in Aarle-Rixtel. Wèl werd vol vertrouwen en ambitie een klasse overgeslagen en werd er ingeschreven in de eerste afdeling. En ja, hoor; ook hier een eerste prijs!
Het koor was weer helemaal in vorm.
In 1983 werd er een groot concours uitgeschreven in Culemborg. "Kunst en Vermaak" schreef zich in voor de afdeling Uitmuntendheid.
Het verhaal wordt wat eentonig, want ja hoor; ook hier een eerste prijs, met het hoogste aantal punten en met lof van de jury.
Hier moet wel even bij vermeld worden, dat vooraf geen bekendheid aan dit optreden was gegeven, omdat men er toch wel aan twijfelde of dit wel zou kunnen lukken!
Achteraf was de glorie des te groter, toen de plaatselijke pers geïnformeerd werd over dit "stiekeme" optreden.

Het dirigeerstokje 
Na de vele jaren gedirigeerd te zijn door de heer De Vries, bleef Henk van de Poel zo'n 11 jaar - dus tot in 1985 - met succes het dirigeerstokje hanteren.
Toen vond hij het welletjes. De ouderdom liet zich ook bij hem gelden. In dat jaar ook werd het 50-jarig bestaan uitbundig gevierd. Er werd flink uitgepakt met een groots concert en een druk bezochte receptie, waar de eerste voorzitter Graard Nooijen met veel verve en humor terugblikte op het koorverleden.
Henk's afscheid betekende tevens helaas het vertrek van een stuk of 8 oudere leden, die nu eveneens de tijd van vertrek gekomen achtten.
Viola Barends - op dat moment de vaste pianiste van het koor - nam Henk's plaats vol enthousiasme over en zou dat bijna 25 jaar blijven doen, waarmee tot in oktober 2009 het aantal dirigenten in het bestaan van "Kunst en Vermaak" beperkt bleef tot 3! Op zich heel opmerkelijk.

Nieuwe bloei 
Het repertoire veranderde onder Viola's leiding met haar durf en inspiratie in samenspraak met de muziekcommissie drastisch. Er kwamen - naast de vertrouwde, veelal Nederlandstalige en Latijnse nummers - meer en meer vreemde talen aan bod, niet alleen de klassieken maar veelal ook werken van hedendaagse componisten. Er werd niet geschroomd om te leren omgaan met noem maar op. Overigens in de begintijd vaak tot grote wanhoop van diverse leden...
Verder kwamen stukken aan bod uit bekende musicals en films, voor meerstemmig koor gearrangeerde popmuziek, volksmuziek uit allerlei landen zoals Afrika. In de jaren die volgden werden ook een aantal fraaie missen ingestudeerd van bekende grootheden als Bruckner, Gounod en Schubert.
De lat werd steeds een beetje hoger gelegd.
Na een tijd van het nodige gemopper van de wat oudere leden over het veranderende en zeker ook moeilijker wordende repertoire keerde de rust weer. Het koor bleek deze stappen wel terdege te kunnen zetten. Het enthousiasme en zelfvertrouwen groeiden weer.

Resultaat werd zichtbaar in juni 1991 tijdens het Internationaal Zangconcours te Posterholt, waar in de afdeling Uitmuntendheid met 364 punten het hoogste aantal en dus een eerste prijs werd behaald. Met uitgebreide Lof der Jury!

"Kunst en Vermaak": het beste koor van dit druk bezochte concours met koren van hoge klasse uit diverse landen.
Dit werd gevolgd door een nieuw succes in oktober 1994 tijdens het Internationaal Zangconcours te Heythuysen. Ook hier weer uitkomend in de afdeling uitmuntendheid.
De vele concerten en optredens in de jaren erna bewezen telkens opnieuw waartoe "Kunst en Vermaak" in staat was. En nog steeds is.

Sinds oktober 2009 is Adriaan van den Heuvel aangetreden als dirigent. Volg vertrouwen kijken we uit naar wederom een periode van grote bloei van "Kunst en Vermaak". Nu onder zijn leiding en zijn zienswijze.

De centjes 
Financiën vormen voor elke vereniging een belangrijke bron van aandacht. Zo ook voor "Kunst en Vermaak".
Naast inkomsten uit contributie van de leden is het dan ook noodzakelijk om andere bronnen aan te boren.
In het verleden konden we rekenen op jaarlijkse subsidie vanuit de gemeente; dat is helaas vrijwel een voorbije zaak.
Vanuit het koor hebben door de jaren heen zich dan ook vele leden ingezet voor het verwerven van de nodige pecunia. Dit gebeurde - en gebeurt - op allerlei wijzen zoals donateuracties en loterijen, deelnemen aan braderieën zoals Baokel Mèrt met de verkoop van worstenbroodjes en snert of het runnen van een caviabaan, oud ijzer bij de leden ophalen, deelnemen aan de organisatie van het kienen in Bakel.
Er wordt zeker niet voorbijgegaan aan het aanboren van incidentele sponsoring bij al dan niet eenmalige activiteiten.
Het meest prominente echter in de geheugens van de wat oudere leden en zeker ook die van de Bakelse bevolking was het jaarlijks verzorgen van de intocht van Sinterklaas in Bakel en het brengen van bezoeken door de Goedheiligman en zijn Pieten aan scholen, bedrijven, verenigingen en bij mensen thuis. Hier wordt nog vaak aan teruggedacht en het ophalen van herinneringen daaraan brengt telkens weer heel wat hilariteit en gelach teweeg.
De bemensing van deze Sinterklaasactiviteiten is steeds moeilijker geworden bij het stijgen der jaren van de uitvoerende leden en daarom is dit langzamerhand hoe gewaardeerd dan ook - een beperktere bron van inkomsten geworden dan het eens was. Overgebleven is de verhuur van de kleding en het daarbij behorende schminken.
Een andere manier om geld te werven is gevonden in de vorm van onze jaarlijkse Boekenbeurs op de eerste zondag in oktober.
Hopelijk blijft dit zo lucratief als het tot nu toe is, maar we kunnen de ogen nu eenmaal niet sluiten voor dergelijke markten en beurzen in de regio, welke toch als concurrerend mogen worden gezien.

Tot besluit? 
Hopelijk hebt u, al lezend en kijkend, een goed beeld gekregen van 75 jaar Bakels Gemengd Koor "Kunst en Vermaak".
Een beeld van een succesvolle vereniging, die zeker óók magere jaren heeft gekend.
Een vereniging die de naam "Kunst en Vermaak" in alle facetten eer aan doet; behalve het zingen, de Kunst, kennen we heel wat gezelligheid, het Vermaak... Een vereniging die tot op de dag van vandaag meetelt in de Bakelse gemeenschap. En dat nog lang, heel lang hoopt te doen!
Een vereniging die de toekomst heeft, ook al zal dat in de komende jaren de nodige inspanning kosten. Samenwerking met andere (Bakelse) koren is wellicht een reële optie.

Wordt, wat ons betreft, zeker vervolgd.

En dan nog even dit... 
Nieuwe leden zijn sowieso te allen tijde welkom bij "Kunst en Vermaak". Ook mensen die wel zouden willen, maar bang zijn om zich aan te melden omdat ze bijvoorbeeld geen noten kunnen lezen; onze repetitiemethodiek is namelijk zodanig dat, door met stukjes en beetjes voorzingen en herhalen, iedereen met een redelijke stem in staat is gebleken om binnen de kortste keren mee te kunnen zingen. U dus ook...
Loop gerust eens helemaal vrijblijvend binnen in Het Parochiehuis tijdens een van onze wekelijkse repetities op maandagavond van 20.00 tot 22.00 uur. U bent van harte welkom.

Wij willen u graag bedanken voor uw belangstelling.